ITI

विलोम शब्द किसे कहते हैं

विलोम शब्द किसे कहते हैं

किसी भाषा में एक प्रकार की स्थिति के लिए एक शब्द विशेष प्रचलित होता है, जबकि उससे विपरीत स्थिति का बोध कराने हेतु शब्द विशेष का प्रचलन होता है। इसे इस उदाहरण से समझा जा सकता है। यथा आनंद के लिए ‘हर्ष’ शब्द प्रचलित है तो इससे विपरीत स्थिति का बोध कराने हेतु ‘शोक’ शब्द प्रचलित है। जैसे

शब्द – विलोम शब्द
अग्रज – अनुज
अनुकूल – प्रतिकूल
अनुराग – विराग
अमावस्या – पूर्णिमा
अवनत – उन्नत
असुर – सुर
अल्पज्ञ – बहुज्ञ
आमिष – निरामिष
अंतरंग – बहिरंग
अवनि – अंबर
अथ – इति
अंत – आदि
अग्नि – जल
अस्त – उदय
अपना – पराया
आदि – अंत
अत्यधिक – स्वल्प
आंतरिक – बाह्य
अंदर – बाहर
शब्द – विलोम शब्द
आय: – व्यय
अनुग्रह – विग्रह
उपसर्ग – प्रत्यय
अगला – पिछला
एकता – अनेकता
आविर्भाव – तिरोभाव
ऐश्वर्य – अनैश्वर्य
आचार – अनाचार
करुण – निष्ठुर
आत्मा – अनात्मा, परमात्मा
कीर्ति – अपकीर्ति
इहलोक – परलोक
कृश – स्थूल, पीन, पुष्ट
उन्नयन – अव्रनयन
कुटिल – सरल
उत्तीर्ण – अनुत्तीर्ण
कुसुम – कंटक
उपमेय – अनुपमेय
खंडन – मंडन

शब्द – विलोम शब्द
पवित्र – अपवित्र
रोगी – नीरोगी
प्रख्यात – अविख्यात
लौकिक – अलौकिक
पूर्व – अपर, उत्तर, पश्चिम
विपत्ति – संपत्ति
बंधन – मोक्ष
वाद – प्रतिवाद
गमन – आगमन
क्रय – विक्रय
चर – अचर
कटु – मधुर
जन्म, जीवन- मरण, मृत्यु
ज्योति – तम
निर्दोष – सदोष
जागृति – सुषुप्ति
नर – नारी
जवानी – बुढ़ापा
निंदा – प्रशंसा, स्तुति

शब्द – विलोम शब्द
अर्वाचीन – प्राचीन
अवनति – उन्नति
अल्प – अधिक, बहु
अतिवृष्टि – अनावृष्टि
आदर – अनादर
अपेक्षा – उपेक्षा
आर्य – अनार्य
अच्छा – बुरा
आरंभ – अंत
अनुरक्ति – विरक्ति
आयात – निर्यात
अज्ञ – विज्ञ
आकर्षण – विकर्षण
अग्र – पश्च/पश्चात्
आशा – निराशा
अमृत – विष
आहत – अनाहत
अंधकार – प्रकाश
ऋणात्मक – धनात्मक
अरुचि – सुरुचि
ऊँचा – नीचा
आकाश – पाताल
एकत्र – सर्वत्र
आगत – विगत
ऐहिक – पारलौकिक
आवरण – अनावरण
कठिन – सरल
आश्रित – अनाश्रित
कपट – निष्कपट
इष्ट – अनिष्ट

शब्द – विलोम शब्द
उग्र – सौम्य
गोचर – अगोचर
उत्कृष्ट – निकृष्ट
गरल. – सुधा
उपयोग – दुरुपयोग
गुरु – लघु
उत्थान – पतन
गृही, गृहस्थ – त्यागी, संन्यासी
उत्कर्ष – अपकर्ष
कुरूप – सुरूप
आहार – निराहार
अधम – उत्तम
आरंभ – अंत
अस्वस्थ – स्वस्थ
आह्वान – विसर्जन
अधिक – न्यून
आसक्त -अनासक्त, विरक्त
अभ्यस्त -अनभ्यस्त
आस्था – अनास्था
अति – अल्प
उष्ण – शीत
अकाल – सुकाल
एक – अनेक
आवश्यक – अनावश्यक
एकतंत्र – बहुतंत्र
आरोह – अवरोह
ऐतिहासिक – अनैतिहासिक
आग्रह – दुराग्रह
कड़वा – मीठा
इच्छा – अनिच्छा

शब्द – विलोम शब्द
जटिल – सरल
नैतिक – अनैतिक
ताप – शीत
निर्मल – मलिन
तामसिक -सात्विक
निष्काम – सकाम
तृष्णा – वितृष्णा
निरक्षर – साक्षर
तिक्त – मधुर
परुष – कोमल
दिन – रात
परमार्थ – स्वार्थ
दिवा – रात्रि
प्रसाद – विषाद
दीर्घकाय – कृशकाय
पाश्चात्य – पौर्वात्य
धृष्ट – विनीत
राजतंत्र – जनतन्त्र
पात्र – अपात्र
रागी – विरागी
पुष्ट – अपुष्ट
लिखित – मौखिक
पुरस्कार – तिरस्कार
लिप्त – निर्लिप्त
परतंत्र – स्वतंत्र
विपन्न – संपन्न
भौतिक – आध्यात्मिक
कृतज्ञ – कृतघ्न
घर – बाहर
कायर – निडर, वीर

शब्द – विलोम शब्द
कृत्रिम, प्रकृत,- अकृत्रिम, स्वाभाविक
उन्मूलन – रोपण
कुमार्ग – सुमार्ग
उन्मुख – विमुख
कृपण – उदार, दाता
उच्च – नीचखाद्य – अखाद्य
उदात्त – अनुदात्त
गृहीत – त्यक्त
उपस्थित – अनुपस्थित
गर्मी – सर्दी
उद्यम – आलस्य, निरुद्यम
गणतंत्र – राजतंत्र
उपयुक्त – अनुप्रयुक्त
गुप्त – प्रकट
ग्राह्य – त्याज्य
अनाथ – सनाथ
आधुनिक – प्राचीन
अमर – मर्त्य
आदान – प्रदान
अगम – सुगम
आर्द्र – शुष्क
अपमान -सम्मान
आस्तिक -नास्तिक
अज्ञात – ज्ञात
विवाद – निर्विवाद
भोगी – योगी
विशिष्ट – साधारण
मनुज – दनुज
विजय – पराजय
मानव – दानव
विज्ञ – अज्ञ
मिलन – विरह
विपदा – संपदा
योग – वियोग
वक्र – सरल

शब्द – विलोम शब्द
कपूत – सपूत
ईश्वर – अनीश्वर
क्रूर – अक्रूर
उधार – नकद
कलुष – निष्कलुष
उद्धत – विनीत
कोप – कृपा
उदयाचल – अस्ताचल
गोरक्षक – गोभक्षक
उत्साह – अनुत्साह, निरुत्साह
गंभीर – वाचाल
उचित – अनुचित
गहरा – छिछला
उद्यमी – आलसी
गौरव – लाघव
उपकार – अपकार
कठोर – कोमल
गुण – अवगुण, दोष
कृष्ण – श्वेत
घात – प्रतिघात
कनिष्ठ – ज्येष्ठ
चल – अचल
कर्म – अकर्म
ध्वंस – निर्माण
जागरण – निद्रा
न्याय – अन्याय
जल – थल
नया – पुराना
जंगम – स्थावर
नगर – ग्राम
ज्वार – भाटा
नागरिक – ग्रामीण
तम – आलोक
निरर्थक – सार्थक
तुच्छ – महान्

शब्द – विलोम शब्द
चेतन – अचेतन, जड़
जय – पराजय
नूतन – पुरातन
जाग्रत – सुप्त
नख – शिख
जय- अजेय
नश्वर- अनश्वर
जाति- विजाति
निर्दय- दयालु
तिमिर – प्रकाश
नैसर्गिक- अनैसर्गिक, कृत्रिम
तीव्र – मंद
नकली – असली
तृषा – तृप्ति
निर्लज्ज – सलज्ज
तरुण – वृद्ध
न्यून – अधिक
दुराचारी – सदाचारी
पंडित – मूर्ख
दुर्जन, दुष्ट – सज्जन
पक्ष – विपक्ष
दुर्दात – शांत
प्रवृत्ति – निवृत्ति
धनी, धनवान् – निर्धन
प्राकृतिक – अप्राकृतिक
प्रेम – घृणा
रिक्त – पूर्ण
भूगोल – खगोल
विशालकाय- क्षीणकाय
भय -अभय
विश्वास – अविश्वास, संदेह
मलिन – स्वच्छ
व्यष्टि – समिष्ट
महात्मा – दुरात्मा
विशेष – सामान्य

शब्द – विलोम शब्द
यथार्थ – आदर्श, कल्पित
विशाल – क्षुद्र
सचेष्ट – निश्चेष्ट
सत्कार – तिरस्कार
सुलभ – दुर्लभ
संगम – पृथक्कता, बिछोह
साधारण – विशेष
साधु – असाधु, शैतान
सुगंधि – दुर्गंधि
शयन – जागरण
संगत – असंगत
शुक्ल – कृष्ण
स्वामी – सेवक
हर्ष – शोक
संकल्प – विकल्प
हिंसा – अहिंसा
स्थिर – अस्थिर

शब्द – विलोम शब्द
तरल – ठोस
नित्य – अनित्य
दृश्य – अदृश्य
प्रमुख, प्रधान – गौण
देव – दानव
परकीय – स्वकीय
दुर्बल, निर्बल – बलवान्, सबल
प्रलय – सृष्टि
दक्षिण – उत्तर, वाम
प्रारंभिक – अंतिम
प्रकृत – अप्रकृत
राग – विराग
ह्रास – विकास
सामयिक – असामयिक
क्षणिक – शाश्वत
विष – अमृत
क्षुद्र – महान्

शब्द – विलोम शब्द
मृत – जीवित
विधवा – सधवा
यौवन – बुढ़ापा
वैतनिक – अवैतनिक
राव, राजा- रंक
सरस – नीरस
सुमति – कुमति
सदाचार – दुराचार
सौभाग्य – दुर्भाग्य
सत्कर्म – दुष्कर्म
सुगम – दुर्गम
शासक – शासित
सगुण – निर्गुण
शकुन – अपशकुन
स्वतंत्र – परतंत्र
हँसना – रोना
सुधा – गरल

इस पोस्ट में आपको विलोम शब्द किसे कहते हैं उदाहरण सहित बताइए विलोम शब्द 200 पर्यायवाची शब्द किसे कहते हैं विलोम किसे कहते हैं विलोम शब्द किसे कहते हैं परिभाषा विलोम शब्द परीक्षा संज्ञा किसे कहते हैं अल्पभाषी का विलोम शब्द से संबधित जानकारी दी गयी है .

Related Articles

Leave a Reply

Your email address will not be published. Required fields are marked *

Back to top button